Erkek Üreme Sağlığı
Erkek Üreme Organlarının Yapısı ve fizyolojisi
Erkek üreme sistemi, hayalar (erkek yumurtalığı-testisler), epididimis (erkek tohum hücresinin olgunlaştığı yer), tohum kanalları (sperm kanalları), prostat ve idrar yolunu içerir.
• Hayalar, haya torbası (erlik bezi) içerisinde yer alır. Hayalar, sperm üreten (erkek tohum hücresi) seminifer tübüller olarak isimlendirilen uzun ince düğümlerdir. Seminifer tübülleri çevreleyen doku, erkeklik hormonu olan testesteron üreten hücreleri içerir.
• Epididimis, hayaların yanında yer alır. Her bir seminifer tübüllerin sonundan epididimise bağlanır. Yeni oluşan sperm hayalardan, depolandığı ve gelişimini tamamlayarak olgun (matür) sperm haline geldiği epididimise geçer.
• Tohum kanalları (sperm kanalları), epididimisden idrar yoluna spermleri taşıyan boş bir tüptür.
• Prostat, idrar torbasının hemen altında yer alan küçük bir bezdir. Meni kesecikleri, prostatın her iki yanında yer alır. Sıvılar, prostat tarafından üretilir ve meni kesecikleri boşalmış olan (ejekülat) erkek tohum hücrelerinin bir şeklidir.
,• İdrar yolu, vücudun dışına idrar ve spermin geçmesini sağlayan kaslı (müsküler) bir kanaldır. Sperm, boşalma (ejekülasyon) zamanında idrar yoluna girer.
• Penis (kamış), erkekte dış üreme organıdır. Cinsel birleşme sırasında spermlerin hazneye atılmasını sağlar. İdrar yolu da penis aracılığı ile dışarı atılır.
Özetle Erkekte Üreme İçin Gerekli Unsurlar ;
1. Testisler morfolojik olarak normal, yeterli sayıda, hareketli sperm üretmelidir.
2. Erkek üreme sisteminde tıkanıklık olmamalıdır.
3. Erkek üreme sistem sekresyonları normal olmalıdır.
4. Ejekülasyondaki (erkeğin boşalması) erkek tohum hücresinin servikse ulaşmasında
bir yololarak kadın genital sisteminde depolanmış olmalıdır.
Erken boşalma
Cinsel işlev bozukluğudur. Cinsel ilşki sırasında erkeğin istemi dışındaki boşalmadır. Nedenleri arasında hazırlayan faktörler( ailenin ve toplumuncinselliğe bakış tarzı, travmatik yaşantılar, ayrılık anksiyetesi, nevrotik kişilik özellikleri, eksik veya yanlış bilgilendirilme, eşler arasındaki iletişin biçimi, cinsel istismar), ortaya çıkaran faktörler (eşler arası uyumsuzluk, cinsel iletişim sorunları, eşin cinsel sorununun olması, performans anksiyetesi, fiziksel ya da psikiyatrik hastalıklar, yorgunluk ve stres, evlenme korkusu, aşırı alkol ve ilaç kullanımı, evlilik öncesi ve dışı ilişkiler), devam ettiren faktörler (sorunun çözümü ile ilgili yanlış uygulamalar, cinsel etkinlikten kaçınma, çok sık etkinlikte bulunma, performans anksiyetesi, eşin tepkileri, suçluluk ve utanç duyguları) dır.Tedavisi psikoterapidir.
Geç boşalm
Erkeğin cinsel etkinlik esnasında hiç boşalamaması veya geç boşalmasına denir.Cinsel işlev bozukluğudur. Nadir görülür. Bedensel bir nedenden kaynaklanma olasılığı vardır.Ergenlik döneminde görülebilir.Psikolojik etkenler önemlidir.Tedavisi psikoterapidir.
Erektil disfonksiyon
Sertleşme sorunudur. Cinsel iletişim sırasında ereksiyon olamama veya ereksiyonu devam ettirememe durumudur. Fiziksel ve psikolojik sorunlardan kaynaklanabilir. Fiziksel sorunlar dolaşım bozuklukları, psikolojik etkenler stres ve performans anksiyetesidir.Tedavi etkene yöneliktir
Erkekte kısırlık
Erkek kısırlığı çok çeşitli nedenlerle olabilir.Hormonal nedenler, genetik nedenler, varikosel, geçirilmiş cerrahi ameliyatlar, çevresel ve kimyasal etkenler, doğumsal anomaliler, uyuşturucu maddelerin kullanımı, hormonal düzensizlikler, kimyasal maddelerin dumanı, boya ve kimyasal maddelerin kanserojen etkileri nedenler arasındadır.Çocuğu olmayan bir erkek üroloji uzmanına başvurmalıdır.Önce muayene, özel sperm ve hormon tetkikleri gerçekleştirilir.Kesin tedavi olmasa bile erkeğin bu tedavilerle durumunun düzelmesi sağlanarak yardımcı üreme teknikleri yapılabilir.
Sperm (Semen Analizi) Nedir? Neden Yapılır?
Sperm ya da semen testi olarak da bilinen spermiogram, erkek üreme hücresi olan spermin sağlık durumunu ve yumurtayı dölleyebilme kabiliyetinin ölçüldüğü bir tür laboratuvar testidir.
Genel olarak eşlerin herhangi bir korunma yöntemi uygulamadan ve düzenli cinsel ilişkiye girmelerine rağmen 1 yıl boyunca gebelik elde edememesi durumunda mutlaka sperm testi yaptırmaları gerekir. Günümüzde daha geç yaşlarda evlilikle birlikte çocuk yapma yaşı da artıyor. Gebe kalma ile ilgili sorunun tespit edilmesiyle birlikte eşlerin birlikte muayeneye gitmeleri önerilir.
Doktora başvuran çiftlerin %25’inde sadece
erkeğe bağlı sperm bozukları, çiftlerin %30-35’sinde ise hem kadına, hem
erkeğe ait bozukluklar birlikte bulunmaktadır. Semen analizi (Spermiogram) bu
çiftlerde ilk yapılması gereken tetkiklerin başında gelmektedir. Sperm sayısı ve
hareketliliği kadar, sperm hücrelerinin yapısı (morfolojisi) da oldukça önemlidir.
Aynı erkeğin çeşitli zaman dilimlerinde yapılan sperm analizinde değişik
sonuçlar çıkabildiğinden (bu değerler bazen normal sınırların da altında olabilir)
sağlıklı bir sonuç elde etmek için bir kaç haftalık aralıklarla yapılacak 2-3
spermiogram sonucuna ihtiyaç duyulabilir.
Sperm/semen analizi bir yıllık düzenli cinsel ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamayan çiftlerde sperm kalitesi ve sayısını değerlendirmek için yapıldığı gibi, testisi etkileyen varikosel, orşit, inmemiş testis, radyoterapi veya kemoterapi gibi testiste sperm üretimini etkileyen durumlar sırasında da yapılabilir.
Sperm Testi Nerede Yapılmalıdır ve kaç günde çıkar?
Sperm testini (Spermiogram) Tüp Bebek Merkezi ve androloji laboratuarında yaptırmak en doğru ve güvenli sonucu verecektir. Testinizi bu işin uzmanı kişiler yapacaktır.
Spermiyogram /Sperm Testi temel değerlendirmesi 2,5 saat içerisinde tamamlanır. Daha sonra morfolojik değerlendirme işlemi için sperm boyaması yapılır. Özel boyama yöntemi ile sperm hücreleri boyandıktan sonra mikroskop altında en az 100 hücre değerlendirilerek yapısal özellikler ve şekilsel bozukluklar incelenir ve bu şekilde normal morfolojili sperm oranı hesaplanır. Bu değerlendirme sonrası semen analizi bir gün sonra hazırlanmış olur.
Sperm kalitesini olumsuz etkileyen faktörler nelerdir?
Sperm testinizin değerlendirmesinin olumlu sonuçlanması için hayat tarzınızda bazı değişiklikler yapmanız faydalıdır. Spermler çevresel koşulara oldukça duyarlıdır. Uygun olmayan her koşuldan olumsuz olarak etkilenebilir.
• Sigara ,alkol, uyuşturucu ve aşırı çay kahve tüketiminden uzak durun!
• Hormonal problemler
• Testis yapısında bozukluk
• Sperm üretimi veya taşınmasında bozukluk
• Enfeksiyonlar
• Psikolojik cinsel problemler,
• Genetik bozukluklar
• Çalışma ortamı önemli (Spermler çalışma ortamınızdan etkilenebilir. Zirai ilaçlarla yakın temas halinde bulunan kişilerde sperm kalitesi düşebilir ve kısırlık sorunu oluşabilir)
• Aşırı sıcak kısırlık nedeni (Aşırı sıcak her zaman sperm üretimini olumsuz etkiler. Ayrıca dar iç çamaşırları da aşırı sıcak oluşturduğu için testis damarlarının genişlemesi sonucu sperm kalitesini azaltabilir)
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (Erkek genital organlarında zarara yol açan bazı enfeksiyonlar sperm ilerlemesini (kanalları tıkayarak veya sperm hareketliliğini azaltarak) olumsuz yönde etkilediği için kısırlığa neden olabilir)
• Sağlıksız beslenme ve Fast food tüketimine dikkat edin!
Sperm tahlili verirken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar:
Perhiz süresinin daha uzun tutulması sperm sayısının aldatıcı şekilde artmasına ve hareketlerinin azalmasına neden olabilir. Perhiz süresinin 2-4 günden kısa tutulması da sperm sayısının azalmasına ve hareketli sperm oranının artmasına neden olarak aldatıcı
olabilir.
– Sperm örneğini vermeden önce idrarın tamamen tuvalete yapılması gerekir.
– Sperm örneği vermeden önce eller sabunlu su ile yıkanması ve bol su ile
durulanmalı ve sonra kurulanmaldır.
– Sperm örneği masturbasyon yöntemi ile verilmelidir. Bu işlem sırasında hiçbir
kayganlaştırıcı madde (sabun, tükrük, yağ, vazelin v.b) veya prezervatif
kullanılmamalıdır.
– Sperm örneğinin verileceği kaplar sterildir. Kabın ve kapağın iç kısmına
dokunulmamalıdır.
– Penisten gelen menilerin tamamının kabın içine verilmesi gerekir. Eğer
yanlışlıkla dışarıya akar ise görevlilere bildirilmelidir.
– Sperm örneği en fazla yarım saat içerisinde oda ısısında veya vücut ısısında
güneş ışığı görmeyecek şekilde veri Embriyolağa verilmelidir.
Kruger Metodu Nedir?
Sperm değerlendirmesinde bir kaç farklı kriter vardır. “Kruger kriterleri”
özellikle spermdeki şekil bozukluklarını göz önüne alan mikroskobik bir
değerlendirme metodudur.
Özel bir boyama sonrası sperm şekil (morfoloji) özellikleri incelenerek sperm
örneğinin fertilite (doğurganlık) kapasitesi belirlenir.
Sperm üretimini sigara, alkol, ısı, ilaçlar ve enfeksiyonlar gibi bir çok faktör
etkilediği için normal olmayan örneklerin analizi birer ay ara ile iki veya üç kez
tekrarlanmalıdır. Sperm analizinde bir fertilite sorunu saptanırsa erkeğin fiziksel
ve hormonal açılardan daha ileri muayenesine geçilir.
Spermiogram için Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) belirlediği normal değerler
şöyledir :
Normal sperm analizi değerleri (WHO 2010):
– Volüm (hacim) 1.5 ml’den fazla olmalı
– Sperm konsantrasyonu 15 milyon/ml ‘den fazla olmalı
– Total sperm sayısı 39 milyondan fazla olmalı
– Ph 7.2 ‘den büyük
– Total motilite: % 40’den fazla olmalı
– Progresif motilite: %32’den fazla olmalı
– Morfoloji %4 ‘den fazla olmalı (KRUGER STRICT)
– Lökosit 1 milyon/ml’ den az olmalı
– Yuvarlak hÜcre 5 milyondan az olmalı
– Viabilite %58’den fazla olmalı
– İmmünobead aglutinasyon (MAR testi): %50’den az olmalı
– Çinko > 2.4
– Fruktoz >13
Erkekte varikosel, inmemiş testis v.b. sorunlar varsa
bunların araştırılması ve düzeltilmesi gerekebilir.
Erkek infertilitesinin nedeninin araştırılmasi için bazı kan testleri yapılmaktadır.
Foliküler stimülan hormon ( FSH )
Luteinizan hormon ( LH )
Total Testosteron ( T )
Prolaktin (PRL)
T3, T4, TSH
İleri tetkik aşamalarında genetik faktör düşünülen erkeklere ayrıca aşağıdaki
tetkikler yapılmaktadır.
Karyotip
Y Kromozomu mikrodelesyon tayini
Sperm testi sonrasında olası tanı nedir?
• Astenospermi: Sperm hareketliliğinin normal değerlerden düşük olması durumudur.
• Azospermi: Semen içeriğinde hiç sperm bulunmadığını gösterir.
• Normospermi: Sperm hücrelerinin canlı, sağlıklı ve hareketli olduğunu belirtir.
• Teratospermi: Şekil bakımından sağlıklı olan sperm miktarının az olması durumudur.
• Oligoastenospermi: Sperm sayı ve hareketliliğinin normalden düşük olduğunu gösterir.
• Oligospermi: Meni içeriğindeki sperm sayısının az olmasını ifade eder.
Erkek Faktörüne Bağlı İnfertilitede Tedavi:
Eğer hastaya “Azospermi” tanısı konulmuşsa yani menisinde hiç spermatozoa
yok ise epididim veya testislerinden biyopsi veya aspirasyon ile spermatozoa
elde edilmesi yöntemi uygulanır. Azospermi testislerde sperm üretimi ile ilgili
ya da tıkanık sonucu üretilen sperm hücrelerinin meniye karışamaması nedeni
ile meydana gelebilir. Tıkanıklık nedeni ile TESE veya TESA uygulanan
hastaların yaklaşık %80 inde sperm bulunabilirken, bu oran testislerde sperm
üretimi ile ilgili problem olması durumunda %40’lara kadar düşmektedir.
– En ideali 2-4 günlük bir cinsel perhiz sonrası sperm vermektir. Perhiz süresinin daha uzun tutulması sperm sayısının aldatıcı şekilde artmasına ve hareketlerinin
azalmasına neden olabilir. Perhiz süresinin 2-4 günden kısa tutulması da sperm
sayısının azalmasına ve hareketli sperm oranının artmasına neden olarak aldatıcı
olabilir.
– Sperm örneğini vermeden önce idrarın tamamen tuvalete yapılması gerekir.
– Sperm örneği vermeden önce eller sabunlu su ile yıkanması ve bol su ile
durulanmalı ve sonra kurulanmaldır.
– Sperm örneği masturbasyon yöntemi ile verilmelidir. Bu işlem sırasında hiçbir
kayganlaştırıcı madde (sabun, tükrük, yağ, vazelin v.b) veya prezervatif
kullanılmamalıdır.
– Sperm örneğinin verileceği kaplar sterildir. Kabın ve kapağın iç kısmına
dokunulmamalıdır.
– Penisten gelen menilerin tamamının kabın içine verilmesi gerekir. Eğer
yanlışlıkla dışarıya akar ise görevlilere bildirilmelidir.
– Sperm örneği en fazla yarım saat içerisinde oda ısısında veya vücut ısısında
güneş ışığı görmeyecek şekilde veri Embriyolağa verilmelidir.
Kruger Metodu Nedir?
Sperm değerlendirmesinde bir kaç farklı kriter vardır. “Kruger kriterleri”
özellikle spermdeki şekil bozukluklarını göz önüne alan mikroskobik bir
değerlendirme metodudur.
Özel bir boyama sonrası sperm şekil (morfoloji) özellikleri incelenerek sperm
örneğinin fertilite (doğurganlık) kapasitesi belirlenir.
Sperm üretimini sigara, alkol, ısı, ilaçlar ve enfeksiyonlar gibi bir çok faktör
etkilediği için normal olmayan örneklerin analizi birer ay ara ile iki veya üç kez
tekrarlanmalıdır. Sperm analizinde bir fertilite sorunu saptanırsa erkeğin fiziksel
ve hormonal açılardan daha ileri muayenesine geçilir.
Son Güncelleme Tarihi 20 Mai 2021 by Mersin Tüp Bebek
